یافتههایی که با یافتههای بعدی نقض میشوند، معضلی که کمابیش مردم را در میان اطلاعات پزشکی سردرگم میکند. اینکه ماده غذایی که سالیان سال آن را مصرف میکردیم، امروز رد شده و مصرف آن را برای بدن مضر میدانند. منبع این اطلاعات کجا بوده و آیا میتوان به آن اعتماد کرد؟
یک بررسی در سالهای اخیر نشان داد که از ۴۵ تحقیق پزشکی که در رسانهها بهمیزان زیاد به آنها استناد شده است و در نشریات عمده پزشکی به چاپ رسیدهاند، نتایج هفتتای آنها با تحقیقات بعدی نقض شدهاند. ما در ایران با فقر اطلاعات سلامت مواجه نیستیم، در واقع ما حجم عظیمی از اطلاعات پالایشنشده در حوزه سواد سلامت داریم که به جای رفع نیازهای مردم، آنها را دچار بحران اطلاعاتی و نوعی سردرگمی میکند.
دکتر ریحانه معینی، پزشک متخصص طب سنتی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل، در گفتگو با خبرنگار جام جم آنلاین، در این خصوص گفتند: در حال حاضر انواع و اقسام اطلاعات ضد و نقیض درباره علوم پزشکی، بهخصوص طب ایرانی و از جمله مطالبی در خصوص پرهیز از خوردن بعضی مواد غذایی با هم، در فضای مجازی منتشر میشود که بسیاری از آنها هیچ منبع و سندی حتی در کتب طب سنتی ندارند.حتی موضوع به شکلی است که گویا عدهای با هدفی خاص، "مثلا بالا بردن آمار بازدیدکنندگان" در حال تولید این اطلاعات هستند و از آنجایی که این مطالب هیچ سندی ندارند و اصولا ممکن است هیچ تحقیقی درمورد آنها انجام نشده باشد، نه میتوان آنها را رد کرد و نه میتوان تایید نمود و اصولا نباید به آنها توجه کرد.
ایشان اشاره کردند: دسته دیگری از این مطالب درباره علوم پزشکی به طور کلی و از جمله طب ایرانی مواردی هستند که تحقیقات اولیه روی آنها انجام شده و هنوز قطعی نشدهاند، که اینگونه موارد نیز بهتر است در فضاهای مجازی که مورد استفاده عموم است، مطرح نشود؛ مثلاً اثر گیاه فلان بر روی دیابت! که ممکن است تنها یک مطالعه اولیه درباره آن انجام شده باشد، در تمام شبکهها پخش می شود و بعد از مدتی عده ای استفاده می کنند و میگویند اثر نداشته است! از طرفی در برخی موارد اطلاعات اولیه دستخوش تغییراتی میشود و پخش شده و باعث مشکلاتی میشود؛ مثل اشتباهی که در مورد تخم ریحان و میزان بالای کلسیم آن اتفاق افتاده است!
کدام مواد غذایی را با هم نخوریم؟
ایشان افزودند: بهویژه در مورد خوردن یا نخوردن برخی مواد با هم، باید گفت که این موضوع در منابع و کتب طب ایرانی از قرنها قبل مورد توجه بوده است، درخصوص این مواد باید گفت که حکما و اطبای پزشکی ایرانی، بسیاری از این موارد را بر اساس تجربه در طی سالیان طولانی به دست آوردهاند و نمیتوان بهراحتی آنها را رد کرد، هرچند که شاید مطالعات امروزی شواهد کافی برای تایید آنها نداشته باشد. نکته مهم این است که نباید تصور شود مصرف این مواد خوراکی با هم بلافاصله و در تمام افراد عوارض خطرناک و یا کشنده ایجاد میکند، بلکه در اکثر موارد منظور مصرف مکرر و مداوم این خوراکیها با هم است که میتواند عوارضی در طولانی مدت داشته باشد، و البته در افراد مختلف بسته به سن و جنس و وضعیت سلامتی متفاوت است.
متخصص طب سنتی تصریح کردند: در اینگونه موارد توصیه ما به مردم رعایت جانب احتیاط است؛ مثلا در طب ایرانی توصیه میشود "ماست و ماهی" با هم خورده نشود و دلایل و شواهدی هم توضیح داده میشود، اما پزشکی رایج هنوز هیچ مطالعه ای در این مورد ندارد، پس نمیتواند به کلی این موضوع را رد کند، از طرفی ممکن است افرادی هم این کار را انجام دهند و مثلا ماست و ماهی را با هم بخورند و فکر کنند چون اتفاق خاصی برایشان نیفتاده پس مطلب کلا اشتباه است. اما اینطور نیست چون گزارشهایی هم وجود دارد که این مطلب را تایید میکند. در طب رایج نیز در مورد بسیاری داروها این توجهات وجود دارد که مصرف برخی داروها با هم یا با بعضی مواد خوراکی اثرات دارو را کاهش یا افزایش میدهد، که معمولا در منابع معتبر معرفی داروها و توسط شرکتهای تولیدکننده اشاره میشود.
مردم هر اطلاعات پزشکی را به راحتی نپذیرند
توصیه کلی به مردم این است که هیچ مطلبی را بدون اطلاع از منبع آن به راحتی قبول نکنند و حتی صحبتهایی که از قول افراد سرشناس منتشر میشود را به راحتی باور نکنند، چرا که بارها این افراد از مطالبی که به، آنها نسبت داده شده است، اظهار بیاطلاعی کردهاند. کانالها و گروههایی که از نام افراد سرشناس در همه حوزهها و از جمله طب ایرانی سوءاستفاده میکنند بسیار زیاد هستند.
کانالهای موثق برای اطلاعات پزشکی
دکتر معینی خاطر نشان کردند: مردم باید کانالها و سایتهای موثق را از جمله در مورد طب ایرانی شناسایی نمایند و برای دریافت اطلاعات صحیح به انها مراجعه کنند، که از جمله آنها میتوان به سایت و کانال انجمن علمی طب ایرانی، به آدرس @itma_ir اشاره کرد، که توسط متخصصین دانشگاهی طب ایرانی مدیریت میشود. برخی دیگر از این سایتها و کانالها عبارتنداز: سایت تندرستان، tebirani، @tandorostan، @persianmedicine@.
نسخه پیچی کانالهای تلگرامی منسوخ است
پزشک متخصص طب سنتی گفتند: متأسفانه در فضای فعلی جامعه و با استقبال مردم از طب ایرانی سوءاستفادههای زیادی در این رابطه انجام میشود. کانالها و سایتهای زیادی توسط افرادی که کمترین اطلاعاتی از اصول پزشکی و درمان و حتی آناتومی بدن انسان ندارند، به اسامی مختلف در حال ارایه رژیم غذایی، درمان و نسخهپیچی برای مردم هستند و سودهای کلانی نصیبشان میشود. بسیاری از این گروهها با زیر سوال بردن و تهمت زدن به پزشکان، مردم را به سمت خود جلب میکنند، اما خود بسیار بدتر از همان تهمتها با مردم انجام میدهند. گزارشهای مختلفی از انواع مشکلات و تأخیر در درمان از طرف مردمی که فریب این گروهها را خوردهاند وجود دارد.
داروهای گیاهی هم گاهی مضر هستند
ایشان تاکید کردند: در بسیاری موارد به مراجعهکنندگان گفته میشود این داروها اگر فایده نداشته باشد، حداقل مثل داروی شیمیایی ضرر ندارد و این تفکر بسیار اشتباهی است، زیرا از یکسو باید گفت که داروهای گیاهی هم میتوانند در صورت مصرف نادرست، مثل داروهای شیمیایی ضرر داشته باشند و اصولا بسیاری از داروهای شیمیایی از همین گیاهان دارویی استخراج شدهاند و از طرفی وعدههای این چنینی منجر به تاخیر در مراجعه بیمار به پزشک و از دست رفتن زمان طلایی در بسیاری بیماریها مثل سرطان میشود که حتی در مواردی منجر به فوت شده است.
در این میان یک مثال موضوع را روشنتر میکند: بیماری به دلیل تاری چشم به یکی از این کانالها پیام میدهد و یکسری دارو به نام طب اسلامی تجویز میشود که به اصطلاح داروهای تقویت کننده چشم هستند، در حالی که ممکن است تاری دید بیمار، ناشی از بیماری ام اس یا اختلال در فشارخون باشد. حال چگونه فردی که کوچکترین اطلاعی از بیماریها و معاینه ندارد و حتی اصلا بیمار را نمیبیند بتواند تشخیص درست بدهد و داروی مناسب تجویز کند؟! با بررسی همین کانالها و پرسوجو از اعضای آنها با تعداد زیادی گزارش عدم نتیجه مواجه میشویم، درحالی که اکثراً در ابتدا با قطعیت به بیماران قول بهبودی داده میشود و از آنجایی که اکثر مردم پیگیر حق و حقوقشان در این زمینه نمیشوند، سود هنگفتی عاید این افراد سودجو میشود.
این در حالی است که در طب ایرانی باید وقت کافی برای شرح حال و معاینه بیمار گذاشت و با آگاهی کامل از بیماریهای رایج دنیای امروز و تسلط بر مفاهیم عمیق طب ایرانی اقدام به تشخیص و درمان بیماری کرد.
80 درصد مردم حداقل یکبار داروهای گیاهی مصرف کردهاند
دکتر معینی اشاره کردند: در حال حاضر مطالعات آماری دقیقی در مورد میزان استفاده مردم از طبهای مکمل، مثل طب ایرانی در کل کشور انجام نشده، اما در چند شهر مطالعاتی صورت گرفته که در این مطالعات آماری درباره استفاده از گیاهان دارویی حدود 60 تا 80 درصد از مردم شرکت کننده گزارش حداقل یک بار استفاده از گیاهان دارویی را دادهاند، که البته بسیار کلی است و لذا به منظور آگاهی از میزان صحیح استفاده از طب سنتی باید مطالعات دقیقتری انجام گیرد که در حال طراحی است.
علیرغم تلاش مسئولین و علاقه مردم، وضعیت فعلی طبهای مکمل، از جمله طب ایرانی در کشور چندان مناسب نیست و یکی از علل اصلی آن سوءاستفادههایی است که به اسامی مختلف انجام میگیرد و یکی از مهمترین اقدامات در این راستا اطلاعرسانی و بالا بردن آگاهی مردم است و مردم نیز باید در این زمینه حساسیت بیشتری داشته باشند و در صورت مراجعه به مراکز طب مکمل و سنتی حتما از مجوزها و اعتبار آن مرکز اطمینان حاصل کنند.
از سویی دیگر دکتر نفیسه حسینی یکتا، رییس انجمن طب سنتی ایران، در گفتگو با خبرنگار جام جم آنلاین گفتند: همانطور که تحقیق در هر موضوعی نیازمند مشورت با یک متخصص و افراد ماهر بوده و عقلانی است، در موارد پزشکی هم به طریق اولی استناد به افراد متخصص ضروری است.
اطلاعات حوزه سلامت باید پالایش شود
ایشان تاکید کردند: منابع اینترنتی الزاما از صافیهای مجرب برای درج مطالب خود نمیگذرند، بنابراین در قدم اول باید توجه داشت که این مطالب از کجا و توسط چه کسی بیان شده است؟ آیا این مطالب واقعا وجود داشته است یا خیر؟ سپس نحوه انتقال آن به مخاطب بهدرستی انجام شده است؟
امروزه با تأسیس رشته طب و داروسازی سنتی توسط وزارت بهداشت، برداشتن این گام برای مخاطبین عام تسهیل شده است تا با بررسی سوابق نویسنده، تا حدی به اعتبار مطالب و انتقال آن پی ببرند. دراین راستا مردم میتوانند از اطلاعاتی که در سایتها و کتبی که زیر نظر انجمن علمی طب ایرانی و دانشکدههای طب ایرانی و سایر ارگانهایی که زیر نظر سیستم آموزشی و درمانی وزارت بهداشت و درمان به آموزش و ترویج طب ایرانی مشغول هستند با اطمینان بیشتری استفاده کنند. مطالب این کتب و سایتها و کانالها و.... توسط پزشکان و داروسازانی تهیه و نظارت میشوند که با هر دو حوزه طب کلاسیک و طب ایرانی آشنا هستند و میتوانند به عنوان منبعی قابل اعتماد برای مخاطب عام در نظر گرفته شود.
دکتر حسینی یکتا در ادامه افزودند: در درمان پزشکی ایرانی، تشخیص دقیق بیماری بر اساس تشخیص مزاج بیمار و مزاج بیماری است که با شرح حال دقیق و معاینه کامل و حضوری میسر است و تجویز رژیمهای از راه دور بهدلیل متفاوت بودن علت بیماریها، به طور کلی توصیه نمیشود؛ به طور مثال چاقی در دیدگاه پزشکی ایرانی علل مختلفی دارد و بنابراین عملا نمیتوان یک بسته درمانی به تمامی افراد مبتلا به چاقی توصیه نمود.
رییس انجمن علمی طب ایرانی با اشاره به اینکه قدمت طب ایرانی از زمانهای کهن وتمدنهای اولیه در ایران وجود داشته و با توجه به گذر تاریخ دچار تغییراتی شده اما از بین نرفته است، تأکید کردند: این علم به روش جدید فقط 10 سال است که در دانشگاهها تدریس میشود و طبیعی است که نیازمند حمایت جدی ازسوی مسئولان ذیربط، بهویژه در وزارت بهداشت است تا مردم بتوانند با خیال راحت و با دسترسی مطلوب به مراکز معتبر و مورد تأیید آن وزارتخانه و داروهای استاندارد در این حوزه دست پیدا کنند. بدیهیاست گسترش مراکز مورد تأیید و افزایش تعداد افرادی که بر اساس قوانین کشور واجد شرایط جهت آموزش و درمان در این حوزه میباشند، میتواند باعث برچیده شدن بساط سودجویان شوند.
سایت انجمن علمی طب سنتی ایران یکی از سایتهای معتبر کسب اطلاعات دراین حوزه میباشد.